„Terry’s Song” z płyty Magic
Drohobycz 2023 (fot. Paweł Rost)Stoimy w niemal kompletnych ciemnościach. Światła kilku latarek chaotycznie omiatają brudny hol starego akademika. Prądu nie ma od kilku dni, ale przynajmniej nie wyją alarmy. Całe dziesięć pięter nad nami buzuje radością spełnionej obietnicy. Na dworze zaczyna padać śnieg. Jest grudzień 2022 roku w Drohobyczu na zachodniej Ukrainie.
Święty Mikołaj poszedł już do domu. Zostawił nas z obrazem wojny wypisanym dziecięcą ręką w ponad 100 listach. Widzę, jak czytasz te listy i płaczesz a potem ocierasz łzy i mówisz: „Все буде добре.” Tego, co przeczytałaś, nie da się oswoić, to można tylko wypłakać, a potem działać. Pomóc choćby przez chwilę, chociaż jednej osobie, a potem kolejnej. I jeszcze jednej. Taką wyznaczyłaś sobie rolę i konsekwentnie ją realizujesz. Mozolnie brniesz pod fale nieszczęść. Ocierasz łzy, uśmiechasz się i mówisz do nas: „będzie dobrze”. Nawet nas odsyłasz do bezpiecznych domów z nadzieją i wiarą w lepszy czas.
Z każdą kolejną wizytą widzę jak tracisz siły. Z coraz większym wysiłkiem naciągasz mięśnie twarzy w uśmiech, ale uparcie to robisz. Nie poddajesz się nawet wtedy, kiedy nowe fale nieszczęść wymywają ci grunt spod nóg.
Tamtego grudniowego wieczoru piliśmy mołdawski koniak z plastikowych kubków, a Ty martwiłaś się jak wrócimy zaśnieżoną drogą przez góry. Dominik, niesiony nastrojem, wyciągnął gitarę i zabrzmiała cicha melodia. Odwróciłaś się do niego i zanuciłaś po polsku:
Za noc, za dzień
Doczekasz się
Wstanie świt.
W listopadzie pojechałem odwiedzić Twój grób. Otarłem łzy i powiedziałem „Все буде добре, Ірена” i dopiero wtedy poczułem jaki to ciężar powtarzać te słowa na przekór wszystkiemu.
PS.
Pamięci Iry Turchyk, dzięki której zrozumiałem słowo patriotyzm.
Terry’s song* - Piosenka Terrego (przekład Agata Cienciała)
Well they built the Titanic to be one of a kind, but many ships have ruled the seas
They built the Eiffel Tower to stand alone, but they could build another if they please
Taj Mahal, the pyramids of Egypt, are unique I suppose
But when they built you, brother, they broke the mold
Cóż, zbudowali Titanica, by był jedyny taki, ale wiele statków rządziło morzami
Zbudowali Wieżę Eiffla, by sama stała, ale gdyby chcieli, mogli zbudować inną
Tadż Mahal, piramidy egipskie, są wyjątkowe, jak sądzę
Ale kiedy zbudowali ciebie, bracie, złamali formę**
Now the world is filled with many wonders under the passing sun
And sometimes something comes along and you know it's for sure the only one
Mona Lisa, the David, the Sistine Chapel, Jesus, Mary, and Joe
And when they built you, brother, they broke the mold
Teraz świat jest pełen cudów pod zachodzącym słońcem
Czasami coś się pojawia i wiesz, że to na pewno ta jedyna
Mona Lisa, Dawid, Kaplica Sykstyńska, Jezus, Joe i Maryja
A kiedy zbudowali ciebie, bracie, złamali formę
When they built you, brother, they turned dust into gold
When they built you, brother, they broke the mold
Kiedy cię zbudowali, bracie, zmienili pył w złoto
Kiedy cię zbudowali, bracie, złamali formę
They say you can't take it with you, but I think that they're wrong
'Cause all I know is I woke up this morning, and something big was gone
Gone into that dark ether where you're still young and hard and cold
Just like when they built you, brother, they broke the mold
Mówią, że nie można tego zabrać ze sobą, ale że się mylą sądzę
Bo wszystko, co wiem, to to, że obudziłem się dziś rano i coś wielkiego zniknęło
Zniknęło w mrocznym eterze, gdzie wciąż jesteś młody, twardy i zimny
Tak, jak wtedy, kiedy cię zbudowali, bracie, złamali formę
Now your death is upon us and we'll return your ashes to the earth
And I know you'll take comfort in knowing you've been roundly blessed and cursed
But love is a power greater than death, just like the songs and stories told
And when she built you, brother, she broke the mold
Teraz śmierć twoja nadeszła i zwrócimy ziemi prochy twoje
I wiem, że znajdziesz pocieszenie wiedząc, że zostałeś pobłogosławiony i przeklęty godnie***
Ale miłość jest siłą większą niż śmierć, tak jak mówią pieśni i historie
A kiedy cię zbudowała, bracie, złamała formę
That attitude's a power stronger than death, alive and burning her stone-cold
When they built you, brother,
To podejście jest siłą silniejszą niż śmierć, żywą i palącą ją bez uczucia****
Kiedy cię zbudowali, bracie…
Od tłumacza:
* Piosenka jest hołdem dla Franka „Terry’ego” Magoverna, osobistego asystenta Bruce’a Springsteena przez 23 lata, który zmarł 30 lipca 2007. Terry był znany ze swojej wrażliwości społecznej i działalności charytatywnej, ale przede wszystkim był przyjacielem artysty. Warto zwrócić uwagę na rzadko spotykaną formę dzierżawczą w tytule (Terry’s song a nie np. For Terry). Piosenka Terry’ego sugeruje własność, oczywiste przynależenie – tak jakby autor tekstu uważał, że to upamiętnienie jest naturalnie należne jego przyjacielowi.
** „Break the mould (mold)” dosłownie znaczy „złamać/rozbić formę (wzór, formę odlewniczą)”, a w często używanym sensie metaforycznym oznacza zerwanie z dotychczasową formą czy schematem działania. Ze względu na rytm i nieśmiałe próby wprowadzenia w polski tekst rymu, zdecydowałam się na bardziej dosłowne tłumaczenie. Jest też ono mocniejsze i bardziej obrazowe.
*** Użyte przez autora słowo „roundly”, oznacza tu “we właściwie i mocno podkreślony sposób”. Można być błogosławionym i także w ten sposób przeklętym (bo przecież, po odejściu bardzo bliskiej osoby, miotające nami uczucia to pełne spektrum emocjonalne – przeklinamy to odejście i tę pustkę, która zostaje).
**** Użycie żeńskiego zaimka osobowego „her” odnosi się do śmierci. W angielskim rzeczowniki nieożywione mają formę nijaką „it”. Jednak niektóre szczególne (takie jak śmierć właśnie) mogą mieć zaimek „uczłowieczony”. To pozostałość z języka staroangielskiego. Wyrażenie „stone-cold” oznacza „całkowicie na zimno, bez uczuć” i tu podkreśla niezwykłą siłę miłości, która potrafi zmiażdżyć nawet śmierć.